Het ‘Solitaire Bijen’-Project

 

Onbekend is onbemind!

De honingbij (Apis mellifera) is bij iedereen gekend. Ofwel door de honing die ze ons levert, ofwel door de bestuiving waarvoor ze belangrijk is, ofwel door de pijnlijke steken die ze kan uitdelen... Maar dit is maar één soort bij.

 

De Apidae-familie telt in België ongeveer 400 bijensoorten. De meeste leven solitair. Enkele soorten leven wel naast elkaar, maar elk individu bouwt z’n eigen nest. De hommels vormen kleine kolonies, maar de koninginnen overwinteren toch individueel. Deze grote groep dieren is heel nuttig in de natuur, vooral voor de bestuiving.

 

Maar helaas zijn de solitaire bijen onvoldoende gekend en zijn ze dus ook nog niet geliefd. Met het Solitaire Bijen-project willen we daar verandering in brengen.

 

Harde tijden voor de bijen

De solitaire bijen hebben het net als de honingbij hard te verduren door het verdwijnen van nectar- en stuifmeelrijke drachtplanten. Daarenboven verliezen de solitaire bijen ook nog eens heel wat nestgelegenheden. Honingbijen worden door de mens gehouden en zullen dan ook blijven bestaan.

 

Maar door het verdwijnen van braakliggende gebieden, rieten daken, stijlwanden, braambermen, holle wegen, lemen muren en oude houten constructies zijn heel wat ideale nestbiotopen voor solitaire bijen ten onder gegaan. Ook industrialisering, asfaltering en modernisering zijn voor solitaire bijen meestal niet positief. Daarom is het belangrijk dat er niet enkel aandacht besteed wordt aan de vermeerdering van drachtplanten, maar ook aan de biotopen voor nestgelegenheden.

 

Levenswijze

Een vrouwelijke solitaire bij gaat in het vroege voorjaar op zoek naar een geschikte nestplaats. Het grootste deel graaft zelf een gangetje in de grond, maar 30% van de soorten gaat op zoek naar bestaande holten bovengronds.

 

Wanneer de geschikte nestplaats gevonden is, gaat het vrouwtje op zoek naar stuifmeel. Dit wordt in het nest verzameld. Bij het stuifmeel wordt een eitje gelegd en de bij bouwt er met speeksel, modder en soms plantenmateriaal een wand voor. Zo ontstaat een kamer waarin het eitje kan groeien tot larve, die zich voedt met het stuifmeel en vervolgens verpopt tot volwassen bij.

 

Per nestholte worden een aantal van deze kamers gebouwd en vooraan wordt alles extra beveiligd met een stevige prop. Zo overwinteren de poppen veilig en in het voorjaar bijten de verpopte bijen zich een weg naar buiten.

 

De bijen vooraan in de nestgang zijn mannetjes die ontstaan uit onbevruchte eitjes. Zij wachten in de omgeving van de nestplek tot de vrouwtjes verschijnen. Zodra de vrouwtjes bevrucht zijn, gaan ze op zoek naar een nieuwe nestplek en begint de cyclus opnieuw. De bevruchte vrouwtjes zoeken een nieuwe nestgang, ofwel kuisen ze de oude nestgang uit en gebruiken die opnieuw.

 

Nuttige bijen

Vermits solitaire bijen bijna uitsluitend stuifmeel gebruiken als voedsel voor het broed komen ze bij elk bloembezoek uitvoerig in contact met de meeldraden. In 97% van de gevallen zal er dan ook bestuiving optreden. Honingbijen zuigen vaak de nectar uit de bloem zonder daarbij de meeldraden te raken. Hun efficiëntie voor bestuiving is dan ook veel lager.

 

Veel solitaire bijensoorten zijn reeds vroeg in het voorjaar (maart-april) zeer druk in de weer. Deze bijen zijn dus heel nuttig voor de bestuiving van vroege bloeiers. In België worden momenteel honingbijen en hommels gebruikt voor de bestuiving van landbouwgewassen. Maar om deze volken sterk en gezond te houden is heel wat werk van een imker nodig.

 

Solitaire bijen daarentegen hebben enkel een goede nestplaats nodig en zullen vanzelf jaar na jaar terugkomen zonder iemand lastig te vallen. Solitaire bijen hebben immers wel een angel, maar gebruiken die enkel wanneer ze in levensgevaar verkeren. Ze hebben immers geen honingvoorraad te verdedigen zoals de honingbij. Wat deze vredelievende diertjes ook nog eens heel zachtaardig maakt. Daarenboven geraken veel soorten niet door de menselijke huid.

 

Behalve het rechtstreekse nut zorgen de bijen ook onrechtstreeks voor een grote natuurlijke meerwaarde. Planten dragen meer en betere vruchten wanneer ze goed bestoven worden. En daar profiteren zowel de mensen als de dieren van. Bijen zijn ook zelf voedselbron van een aantal vogels. Deze vogels eten echter niet alleen bijen, maar vangen ook een groot aantal minder nuttige of zelfs schadelijke dieren.

 

Werk aan de winkel

Ondanks het grote nut van solitaire bijen, werd er nog niet veel onderzoek naar verricht. Zeker in België is het beperkt gebleven tot een paar enkelingen die er zich uit interesse mee bezighielden. Maar daar komt eindelijk verandering in.

 

Op het Informatiecentrum voor Bijenteelt, Universiteit Gent, wordt een Solitaire Bijen-project opgestart. Het is de bedoeling om de verspreiding van een aantal solitaire bijensoorten in Vlaanderen in kaart te brengen. Daarbij spitsen we ons toe op de soorten die bovengronds leven en in artificiële nestgelegenheden komen. Dit gaat over minder dan 30% van de solitaire bijensoorten. Maar het is een begin en het zijn deze soorten die later gemakkelijk kunnen worden ingezet bij de bestuiving van landbouwgewassen.

 

Als veel mensen meewerken aan het project krijgen we veel waarnemingen. Hiermee zullen dan heel wat nieuwe inzichten verschaft worden in de solitaire bijenwereld en hun rol bij de bestuiving.

 

Nestkasten

In een eerste fase werden 500 nestkasten opgehangen over heel Vlaanderen. Deze nestkasten bevatten 80 glazen buisjes met vier verschillende diameters. Verschillende solitaire bijensoorten hebben immers verschillende diameters nodig afhankelijk van hun lichaamsgrootte. De glazen buisjes hebben als voordeel dat de vleugels van de bijen niet beschadigd worden bij het vele in- en uitvliegen. En het is mogelijk om op grote schaal identieke nestkasten te maken, wat niet mogelijk is indien bamboe of ander natuurlijk materiaal zou worden gebruikt.

Nestkastje voor solitaire bijen (774095 bytes)

 

Het zijn dan ook enkel de omgevingsfactoren die bepalen welke solitaire bijen erop afkomen. De glazen buisjes zitten in kartonnen kokers zodat er geen licht aan het broed kan en zodat dit ook geïsoleerd is. Dit alles zit in een mooie driehoekige houtconstructie zodat het een echte solitaire bijennestkast wordt. Deze nestkast wordt te koop aangeboden en kost € 25, de productieprijs.

 

Gezocht

In 2005 hebben 584 mensen reeds een nestkastje opgehangen. De resultaten zijn zeer hoopvol. We zijn op zoek naar nog meer mensen die zich eens willen verdiepen in de wereld van de solitaire bijen. Om een nestkast te kunnen ophangen heb je een zonnige, warme plek nodig, best naar het zuiden gericht. Solitaire bijen zijn immers echt warmteminnend en hebben het liefst zoveel mogelijk zon. Wanneer je nu zo’n nestkast ophangt zal je reeds in het voorjaar van 2006 heel wat activiteit aan de nestkast kunnen waarnemen.

 

Het ophangen van de nestkast alleen is niet genoeg. Met behulp van een invullijst zal ook gevraagd worden om bij te houden wanneer welke gaatjes dichtgebouwd zijn. Er wordt ook een handige determinatietabel gemaakt zodat de verschillende soorten gemakkelijk op naam te brengen zijn.

 

Alle gegevens worden verzameld en verwerkt op het Informatiecentrum voor Bijenteelt. Deze gegevens zullen ons heel wat bijleren over de status en verspreiding van de solitaire bijen in Vlaanderen.

 

Wie geïnteresseerd is om mee te werken aan het project kan onderstaand strookje invullen en opsturen, of rechtstreeks contact opnemen met het Informatiecentrum voor Bijenteelt.

 

Kettingreactie

Meer aandacht voor de solitaire bijen is niet alleen voor de bijen zelf positief. Door het groter aantal bijen zullen ook heel wat bloemen, kruiden, struiken en bomen er wel bij varen. Meer vruchten betekent meer voedsel voor een grote groep dieren. Bovendien maken bijen ook deel uit van een voedselketen waarbij ze zelf als voedsel dienen voor bepaalde vogelsoorten.

 

Werk dus mee met het Solitaire Bijen-project en veroorzaak een heropbloei van de natuur!

 

Wie nog vragen heeft mag altijd contact opnemen met Dries Laget van het Informatiecentrum voor Bijenteelt: Krijgslaan 281 - S33, 9000 Gent,

Tel. 09 264 49 27

e-mail: dries.laget@ugent.be

 

Invulstrookje:

Terug te sturen naar - Informatiecentrum voor Bijenteelt t.a.v. Dries Laget  -  Krijgslaan 281 S33  -  9000 Gent

 

  Ik wil meehelpen met het Solitaire Bijen-project en een nestkast ophangen.

Ik zal ook de vragenlijst zo goed mogelijk proberen invullen.

  Ik kan zelf het nestkastje komen halen op het Informatiecentrum voor Bijenteelt

  Je mag het mij opsturen, de portkosten zijn voor mij.

   Ik weet nog niet of ik daadwerkelijk ga meedoen.

Ik zou eerst nog wat meer uitleg willen.

Naam: …………………………………………………………………………………………..

Adres: ….............................................................................................................……….

Telefoon: ……….............................................................................................................

E-mail: ………….............................................................................................................

 

Terug naar artikels in de pers of terug naar het begin van dit artikel.