Bijen zijn goud waard (deel 3)
Bijen zijn rasechte bestuivers. Dankzij hun naarstig bloembezoek bezorgen ze ons fruit, zaden en noten. Maar bijen spelen niet alleen een economische rol. Met hun bestuivingswerk zorgen zij ervoor dat wilde planten zich kunnen voortplanten. Hierdoor helpen zij als geen andere dierengroep mee aan het in stand houden van de biodiversiteit. Maar kunnen we ook een getal kleven op het belang van de bijen? We deden alvast de oefening voor u.
Soorten bestuiving
Vooraleer we de exacte economische betekenis berekenen, moeten we weten welke gewassen bijen nodig hebben voor hun bestuiving. Sommige planten zijn zelfbestuivers. Het vrouwelijk vruchtbeginsel wordt vanzelf bestoven en bevrucht met stuifmeel van de eigen plant (tarwe). Andere planten (hazelnoot) roepen de hulp in van de wind. Hun stuifmeel is droog en licht. Het wordt gemakkelijk met de wind meegevoerd en is de belangrijkste oorzaak van stuifmeelallergie en hooikoorts.
De grootste groep van planten echter is afhankelijk van insecten: maar liefst 67% van alle in de natuur voorkomende planten en één derde van de landbouwgewassen. Onder de insecten zijn de bijen de grootste bestuivers. Hun lichaam is er zelfs speciaal voor uitgerust. Het is voorzien van vertakte haren en van speciale structuren om stuifmeel te transporteren. Zo hebben honingbijen en hommels stuifmeelkorfjes aan de achterpoten.
Vruchten en zaden Bestuiving is nodig voor de vorming van vruchten en zaden. Bijen zullen dus van belang zijn bij die landbouwgewassen die resulteren in verkoopbare vruchten of zaden. In de eerste plaats is er het fruit. Voorbeelden zijn de appels, kersen, peren en aardbeien van bij ons, maar ook de vruchten van een warmer klimaat zoals pompelmoes, sinaasappel, meloen, avocado, mango, papaya, e.a. Amandel en kastanje hebben eveneens bijen nodig voor de bestuiving. Ook de zaden van groenten, bloemen, kruiden en groenbemesters hebben bijen nodig, naast vruchtgroenten zoals komkommer en courgette.
Bijen hebben een grote economische waarde voor de bestuiving in onze land- en tuinbouwgewassen.
Bijen op de tweede plaats Planten zijn niet noodzakelijk zuivere wind-, zelf- of insectenbestuivers. Vaak betreft het een combinatie van 2 of 3 systemen. Als we hiermee rekening gehouden kunnen we het aandeel van honingbijen in de bestuiving berekenen. Zo is de tamme kastanje voor 36 % afhankelijk van bestuiving door bijen. Immers, van de 60% die insecten voor rekening nemen, maken de bijen nog eens 60% uit. Bij de amandel nemen honingbijen 100% van de bestuiving op zich.
Hommels bijvoorbeeld zijn eveneens zeer goede bestuivers. Regen of grijs weer schrikken hen niet af. Omdat ze beter trillen, worden hommels tegenwoordig massaal ingezet voor de bestuiving van tomaten. Maar ze zijn ook actief bij tal van andere gewassen zoals framboos, pompoen en courgette.
Geen bloemen zonder bijen Wie veel met struiken en bomen omgaat, weet dat heel wat planten gemakkelijk ongeslachtelijk vermeerderd kunnen worden: door stekken, afleggen, scheuren, knollen... Toch speelt de geslachtelijke voortplanting een cruciale rol in de natuur. Immers, door geslachtelijke voortplanting ontstaan nieuwe combinaties van erfelijk materiaal, en dus variatie. Dankzij de variatie slagen planten er in zich aan te passen aan wisselende omstandigheden zoals een droger of frisser klimaat.
Geen bloemen zonder bijen!
Bij 67% van alle wilde planten staan uitsluitend insecten in voor de (geslachtelijke) voortplanting. Zonder bijen zouden veel één- en tweejarige planten gedoemd zijn tot uitsterven. Ook veel bomen zouden de mogelijkheid tot voortplanting verliezen of zij zouden op zijn minst geen erfelijk materiaal meer kunnen uitwisselen. Bijen zorgen ervoor dat bomen en struiken bessen en vruchten ontwikkelen. Vogels hebben op hun beurt de bessen broodnodig als voedsel en ze zorgen voor verspreiding. Dus, al is de ecologische waarde moeilijk met een getal uit te drukken, het is duidelijk dat de bijenfamilie een sleutelrol inneemt in de natuur.
Informatiecentrum voor bijenteelt 
